Statystyki

  • Odwiedziło nas: 1543405
  • Do końca roku: 249 dni
  • Do wakacji: 56 dni

Kalendarium

Piątek, 2024-04-26

Imieniny: Marii, Marzeny
Jesteś tutaj: Start / O SZKOLE / Patron

Patron

W dniu 09 czerwca 2006 roku odbyła się uroczystość nadania szkole
imienia Jana Kochanowskiego i przekazania sztandaru społeczności uczniowskiej.

 

 

ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ
JANA KOCHANOWSKIEGO

 

KALENDARIUM

1530 – urodził się w Sycynie. Jego ojciec – Piotr Kochanowski był zamożnym właścicielem kilku  wsi i sędzią  sandomierskim. Jego matką natomiast była Anna z Białaczowskich – kobieta o wysokiej kulturze umysłowej. Miał również  uzdolnionych literacko braci – Andrzeja i Mikołaja.
ok.– 1547 (śmierć ojca) – studia na uczelni w Krakowie, i w tymże czasie powstały pierwsze łacińskie teksty jego autorstwa.
ok.– 1552 – pobyt w Królewcu

1552 – wyjazd do Włoch na studia. Przebywał we Włoszech 5 lat, z trzema przerwami (w latach: 1552-1555; 1556; 1557-1558). Ta ostatnia objęła wycieczkę do Francji, gdzie poznał poetę P. Ronsarda i innych członków „Plejady” (pisali oni w języku narodowym), dzięki którym zaczął pisać w języku ojczystym, a nie jak na początku po łacinie. W Padwie studiował: filologię łacińską, języki: włoski i grecki. W czasie studiów wiele podróżował po Włoszech i zawierał liczne przyjaźnie. Wtedy to prawdopodobnie powstały pierwsze utwory w języku polskim.
ok.– 1556 – pobyt w Królewcu po powrocie z Włoch. Był w tym czasie mocno związany z dworem króla Albrechta, wybitnego humanisty.
– powrót do kraju i otrzymanie ojcowizny. Wtedy to stał się panem Czarnolasu. Wcześniej jednak miał przelotny kontakt z dworem marszałka Firleja, a potem z biskupem krakowskim Padniewskim.
– dostał się na dwór króla dzięki protekcji podkanclerzego Piotra Myszkowskiego. Tam został sekretarzem królewskim. Pobyt na królewskim dworze  sprawił, że zaczął obracać się wśród polskiej elity rządzącej. Dostarczyło to poecie wielu inspiracji, gdyż dwór był centrum życia politycznego, kulturalnego i społecznego Rzeczypospolitej. Z tego okresu pochodzą utwory: „Satyr”, „Zgoda”, „Proporzec” i „Wróżki”. Utwory te dotyczą sfery życia politycznego i społecznego szlachty, duchowieństwa, magnaterii i najuboższej części społeczeństwa (wg pisarza najważniejszej).

*     „Zgoda” – powstała w 1562 r., a wydana w 1564 r. apeluje o jedność religijną, krytykując jednocześnie najważniejsze problemy społeczne.

*     „Satyr” – wydany w 1564 r., jest utworem, w którym podmiot – satyr wygłasza ostrą krytykę wobec szlachty, nie oszczędzając nikogo.

*      „Wróżki” – są utworem, w którym Kochanowski zawiera swoje przewidywania względem Polski, przewiduje (trafnie zresztą) jej los.

Oprócz powyższych dzieł powstały w tamtym okresie również: „Elegia o śmierci Jana  Tarnowskiego” i powiastki: „Zuzanna” oraz „Szachy”.

Ok. 1571 – Kochanowski osiada w Czarnolesie. Na tę decyzję mogło wpłynąć wiele czynników:

 rozczarowanie życiem dworskim

 dążenie do niezależności osobistej

 dążenie do stworzenia warunków potrzebnych do rozwoju twórczości literackiej.  

 Ok. 1574 – pisarz żeni się z Dorotą Podlodowską, dom zapełnia się dziećmi. Miał 6 córek, z czego 3 zmarły w dzieciństwie i  syna, jednak ten przyszedł na świat już po śmierci poety (1584). Jego życie i małżeństwo przebiegało dosyć szczęśliwie (oprócz śmierci dzieci). Jednak nie wiązał go w pełni z Czarnolasem. Wielokrotnie w swym życiu wyjeżdżał do Krakowa i właśnie w tym  mieście powstało wiele jego dzieł:
1578 – ukazała się drukiem „Odprawa posłów greckich”
1579 – powstał „Psałterz Dawidów” – tłumaczenie 150 psalmów

1580 – Mikołaj Gomółka opracował melodię do psalmów Kochanowskiego

1578 lub 1579 – śmierć Urszulki

1580 – wydano „Treny”

 W Krakowie powstały też „Pieśni” i „Fraszki”

1584 – zbiorowe (3) wydanie „Fraszek”

1584 – nieoczekiwana śmierć pisarza w Lublinie, w drodze na sejm, gdzie jechał ze skargą za zamordowanie szwagra. Pochowano go w Zwoleniu, a rzeźba na nagrobku jest najbardziej prawdopodobną podobizną poety.

1585 –Jan Januszewski wydał wszystkie dzieła Kochanowskiego

1586 – wydano „Pieśni”.

 

Jan Kochanowski ur. 1530 w Sycynie koło Radomia, zm. 22 sierpnia 1584 w Lublinie. Po ojcu Piotrze odziedziczył część wsi Czarnolas. Czarnolas jest najsłynniejszą polską krainą poetycką, jest synonimem poezji; w świadomości wielu pokoleń Polaków zespolił się nierozerwalnie z Janem Kochanowskim - nazywanym równie często Janem z Czarnolasu.

Ojciec jego był szlachcicem ziemianinem, właścicielem kilku wsi w ziemi radomskiej. Wychowaniem dzieci zajmowała się Anna z Białaczowskich, kobieta szlachetna i rozumna. Poeta posiadał liczne rodzeństwo - siedmiu braci i pięć sióstr. Oprócz Jana literaturą zajmowali się dwaj jego bracia - Andrzej i Mikołaj.

Studia "wyższe” rozpoczął młodo, mając zaledwie czternaście lat w roku 1544 na wydziale "sztuk wyzwolonych” Akademii Krakowskiej. W latach 1551-1552, a następnie 1555-1556 przebywał w Królewcu, gdzie uczęszczał na tamtejszy uniwersytet. Książę Albrecht pruski był pierwszym protektorem Kochanowskiego, udzielał mu wsparcia pieniężnego i w roku 1556 umożliwił wyjazd do Włoch. Kochanowski, jak na prawdziwego humanistę przystało, studiował w Padwie w latach 1552-1555. W Padwie przebywał poeta jeszcze dwukrotnie, skąd wrócił ostatecznie do Polski w roku 1559. W roku 1560 wydrukowany został jego pierwszy wiersz: łaciński epigramat „Epitaphium Cretcovii” - wykuty wcześniej w r. 1558 w marmurze na płycie nagrobnej ku czci Erazma Kretkowskiego w padewskiej bazylice św. Antoniego. W latach studiów padewskich zrodził się i ukształtował program literacki Kochanowskiego - program twórczości w języku polskim. W tej dziedzinie twórczości Jan z Czarnolasu osiągnął najwięcej. Stał się prawdziwym twórcą narodowej poezji polskiej, zarazem twórcą nowożytnej wersyfikacji i nowożytnego języka poetyckiego: jako autor "Odprawy posłów greckich” (1578), "Fraszek” (1584), "Pieśni” (1586) i "Trenów” (1580) oraz genialnej parafrazy "Psałterza Dawidowego” (1579).

Utwory publicystyczne stanowiły margines zasadniczego bloku twórczości pisarza. Zasłynął on przede wszystkim jako liryk. Fraszki i pieśni, obok "Psałterza”, należały do jego najpopularniejszych utworów.

Jan Kochanowski pisał fraszki przez całe swoje życie i są one kroniką dnia codziennego - lirycznym zapisem życia poety. Termin "fraszka” został wprowadzony przez Jana Kochanowskiego i jest to drobny utwór satyryczny lub liryczny, wierszowany oparty na anegdocie lub dowcipnym pomyśle, w literaturze staropolskiej zwany figlikiem. Kochanowski napisał około 300 fraszek. Fraszki są „o” (np. „O żywocie ludzkim”), „na” (np. „Na swoje księgi”) i „do” (np. „Do Hanny”). Fraszki cieszyły się uznaniem współczesnych, przepisywano je i rozpowszechniano jeszcze przed wydaniem drukiem. Fraszka i pieśń były to gatunki zadomowione już w polskiej tradycji literackiej, Kochanowski przekształcił je jednak radykalnie i stworzył zupełnie nowe jakości.
W licznych zwrotach kierowanych we "Fraszkach” podkreślał charakter zbioru jako intymnego, lirycznego pamiętnika twórcy. "Fraszki” cechuje atmosfera realizmu i codzienności, to pochwała zabawy i przyjaźni, towarzyskiej rozmowy i poezji. Są wśród nich erotyki i okazy liryki refleksyjnej, epitafia i wierszyki biesiadne. Najbardziej znane fraszki to: „Do gór i lasów”, „Na swoje księgi”, „O żywocie ludzkim”, „O miłości”, „Do Hanny”, „Na dom w Czarnolesie”.

Pieśni nastrojone są na poważniejszą nutę - dominuje w nich refleksja ogólna. Pieśń to gatunek liryczny, którego pochodzenie wyprowadza się ze starożytnych pieśni obrzędowych, śpiewanych przy akompaniamencie muzyki. Pieśń cechuje uproszczenie budowy, prosta składnia i występowanie refrenów. W pieśniach Kochanowskiego wyraz uczuć jest ściszony. Oprócz pieśni miłosnych wyróżnić można biesiadne, refleksyjne i polityczne. Są wśród nich z Horacego i Propercjusza, lecz są także utwory samodzielne. Wyraża w nich poeta swoje życiowe ideały: dezaprobatę dla "mierności”, poprzestawania na tym, co los dał człowiekowi, pochwałę cnoty, czystego sumienia, zabawy i miłości. Motywy tego rodzaju powtarzają się w pieśniach z różnych okresów twórczości. Wśród pieśni są wspaniałe okazy liryki religijnej jak np. hymn "Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary”, w którym poeta wysławia imię Boga przede wszystkim jako stwórcę i artystę. Wygłasza pochwałę piękna i ogromu wszechświata. W pieśniach patriotycznych snuje rozważania nad charakterem narodowym Polaków, nad historycznym losem narodu i jego stosunkiem do innych nacji. Mają one często kształt przemówienia. Odrębny cykl stanowi "Pieśń świętojańska o Sobótce”, w której doszło do syntezy poezji uczonej i ludowej. Kochanowski nawiązał tu do starodawnego, słowiańskiego obrzędu. Po raz pierwszy wystąpił jako miłośnik i obrońca ludowego obyczaju, jako artysta świadomie wyzyskujący walory tkwiące w folklorze i pieśni ludowej.

Najbardziej znane pieśni to: „Serce roście”, „Nie porzucaj nadzieje”, „Chcemy sobie być radzi”, „Pieśń o spustoszeniu Podola”, „Pieśń o dobrej sławie”, „Pieśń świętojańska o Sobótce”.

 

 

Charakterystyczne cytaty zaczerpnięte z utworów Jana Kochanowskiego

Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!

Nie porzucaj nadzieje, jakoć się kolwiek dzieje.

Żona uczciwa ozdoba mężowi
I najpierwsza podpora domowi.

Miło jest szaleć, kiedy czas po temu.

 Cnota skarb wieczny, cnota klejnot drogi.

 Szlachetne zdrowie,
Nikt się nie dowie,
Jako smakujesz,
Aż się zepsujesz.